Als er een dierbare uit uw familie- of vriendenkring is overleden, zal het u moeilijk vallen om uw aandacht te richten op een aantal formaliteiten die vervuld moeten worden. De informatie op deze pagina kan u daarbij helpen.

Na het overlijden

De zorg voor de overledene

Als iemand in het ziekenhuis komt te overlijden, wordt het lichaam naar het mortuarium overgebracht, waar de verzorging plaatsvindt. U kunt daarbij aanwezig zijn als u dat wilt. Het is belangrijk dat u de kleding waarin de overledene gekleed moet worden in het ziekenhuis achterlaat of nabrengt.

Het Beatrixziekenhuis heeft de zorg voor het lichaam van overledenen opgedragen aan het CMO (Cura Mortu Orum). Het CMO verricht 24 uur per dag op een respectvolle manier de noodzakelijke en wenselijke zorg. Ook neemt het CMO de bijbehorende administratieve afhandeling op zich.

Mocht u niet willen dat het CMO de overledene verzorgt (bijvoorbeeld om religieuze of persoonlijke redenen), dan moet u dit direct na het overlijden meedelen aan de verpleegkundige. U moet dan wel een verklaring ondertekenen. In dat geval kunt u ook het best snel contact met de uitvaartonderneming opnemen, zodat die de overledene zo spoedig mogelijk (binnen drie uur) naar een rouwcentrum, naar huis of naar een andere plaats van opbaring kan brengen. Mocht dit om een of andere reden niet gebeuren, dan zal het ziekenhuis alsnog aan het CMO vragen om de verzorging te doen. Daarbij hoort ook het koelen van het lichaam.

In het mortuarium

Elke overledene wordt voor kortere of langere tijd in de koeling geplaatst in het mortuarium van het ziekenhuis. Met de door u ingeschakelde uitvaartonderneming kunt u bespreken of de overledene in het mortuarium van het ziekenhuis blijft, of dat u er de voorkeur aan geeft de overledene naar een andere plek te laten overbrengen.
Het ziekenhuis beschikt niet over een rouwcentrum. Een afscheidsbezoek is alleen mogelijk voor nabestaande(n) die niet bij het overlijden aanwezig waren en in het ziekenhuis arriveren op een moment dat de overledene al naar het mortuarium is overgebracht. Dit bezoek vindt plaats in overleg met het CMO.

De uitvaartonderneming

Wanneer u als nabestaande(n) de formaliteiten in het ziekenhuis heeft afgerond, zult u een uitvaartonderneming willen waarschuwen.

Als de overledene tijdens zijn/haar leven wensen met betrekking tot de uitvaart met u als nabestaande(n) heeft besproken, kunt u de uitvaartonderneming daarvan op de hoogte stellen. In andere gevallen bent u vrij in het maken van een keuze over de wijze waarop de uitvaart wordt geregeld.

In de persoonlijke papieren van de overledene kan een verzekeringspolis aanwezig zijn. Daarin kunt u lezen welke uitvaartkosten door de verzekeraar worden vergoed.
De uitvaartonderneming kan ook zorgen voor:

• het afhalen van de overlijdenspapieren bij het mortuarium;
• het vervullen van de vereiste formaliteiten bij de ambtenaar van de Burgerlijke Stand in de gemeente waar het overlijden heeft plaatsgevonden.

Mocht u deze formaliteiten zelf willen afwikkelen, dan zijn er een paar aandachtspunten die belangrijk zijn.

• De overlijdenspapieren kunnen na telefonisch overleg met het CMO worden opgehaald. Het algemene telefoonnummer van het Beatrixziekenhuis is 0183 64 44 44. Als u vraagt naar het mortuarium wordt u doorverbonden naar het CMO.
• De overlijdenspapieren moeten worden bezorgd bij de ambtenaar van de Burgerlijke Stand van de gemeente waarin het overlijden heeft plaatsgevonden.
• De ambtenaar van de Burgerlijke Stand zal u, voor zover van toepassing, vragen om het trouwboekje van de overledene.
• De ambtenaar hoort ook graag van u hoeveel uittreksels van de overlijdensakte u wenst te ontvangen. Banken, pensioenverzekeringen en ziektekostenverzekeraars moeten zo snel mogelijk in kennis worden gesteld van het overlijden.

Persoonlijke bezittingen

De persoonlijke bezittingen van de overledene worden op de verpleegafdeling bewaard. Om misverstanden of zoekraken te voorkomen, is het verstandig deze bezittingen zo spoedig mogelijk op te (laten) halen. U tekent daarvoor een ontvangstbewijs. Persoonlijke bezittingen die meegaan met de overledene vallen onder verantwoording van de nabestaande(n).

Persoonlijke wensen

Persoonlijke wensen met betrekking tot make-up, kleding, sieraden en dergelijke kunt u vertellen aan de verpleegkundige. Die zal uw wensen overbrengen aan het CMO.

Rituele wassing

Rituele wassing kan plaatsvinden in overleg met het CMO, als er in het mortuarium voldoende ruimte beschikbaar is. De kosten voor het ter beschikking stellen van de speciale wasruimte worden in rekening gebracht.

Kosten

Tot drie uur na tijdstip van overlijden worden geen kosten in rekening gebracht. Hierna geldt een vast tarief. Het CMO brengt de kosten van het gebruik van het mortuarium, de koeling en de verzorging, zo mogelijk via de door u ingeschakelde uitvaartonderneming, aan de nabestaande(n) in rekening, tegen de daarvoor geldende tarieven. Het CMO doet dit zonder tussenkomst, maar met medeweten van het ziekenhuis.
Voor de goede orde wijzen wij u erop dat de kosten van de verzorging en de kosten verbonden aan het gebruik van het mortuarium geen onderdeel zijn van het tarief van het ziekenhuis. De kosten zijn ook niet opgenomen in de ziektekostenverzekeringen. Daarom moeten ze apart betaald worden. Als de overledene verzekerd was voor de kosten van overlijden, dan kan het zijn dat de verzekering deze kosten vergoed.

Rouwbegeleiding

De Landelijke Stichting Rouwbegeleiding (LSR) geeft voorlichting over rouwverwerking en organiseert studiedagen en cursussen.

Onderzoek na overlijden (obductie)

De behandelend arts of de arts die de dood heeft geconstateerd kan aan u vragen of u toestemming geeft voor lijkschouwing (obductie). Het doel ervan kan zijn:

• een onderzoek naar de oorzaak van het overlijden;
• een onderzoek naar de resultaten van een medische behandeling;
• een onderzoek om vast te stellen of een ziekte erfelijk of besmettelijk is.

Bij een obductie onderzoekt een patholoog het lichaam van de overledene. Hierbij worden de organen in de borst- en buikholte uitgenomen, gewogen en onderzocht. Daarna worden de organen teruggeplaatst, behalve organen die nog verder onderzocht moeten worden.
Ook kan er een schedellichting gedaan worden, zodat er hersenonderzoek kan plaats vinden.

Als nabestaanden dit bezwaarlijk vinden, kunnen ze dit bespreken met de behandelend arts. De nabestaande(n) kunnen bezwaar maken tegen een volledige obductie en een geringere omvang
van de obductie bepalen.

De kosten voor obductie komen niet ten laste van de nabestaande(n). Mortuariumkosten gaan pas in na het verrichten van de obductie.

Toestemming
De arts vermeldt de reden en de omvang van de obductie en vraagt toestemming aan de nabestaande(n), die vervolgens een toestemmingsformulier ondertekenen. Als een overledene in een testament (wilsbeschikking) heeft laten opnemen dat hij/zij geen obductie wenste, kunt u als nabestaande(n) niet meer toestemmen in een obductie.
Onder nabestaande(n) wordt verstaan:

• de echtgenoot(o)t(e) van de overledene;
• de levensgezel van de overledene;
• de naaste aanwezige bloedverwanten;
• de aanwezige meerderjarige erfgenamen of personen die op een andere manier verantwoordelijk zijn.

In gevallen waarin geen toestemming is vereist, legt de arts uit waarom niet. Toestemming is niet nodig wanneer:

• een patiënt (16 jaar of ouder) een verklaring heeft ondertekend waarin hij/zij om een obductie heeft gevraagd of hiervoor toestemming geeft (wilsverklaring)
• er sprake is van een gerechtelijke sectie op last van de officier van justitie, bijvoorbeeld in geval van een misdrijf of het vermoeden daarvan.

De uitslag
De patholoog deelt zijn bevindingen mee aan de arts die de overledene heeft behandeld. Deze licht de nabestaande(n) in. Hiervoor moet u zelf na zes tot acht weken een afspraak te maken met de behandeld arts. In geval van een gerechtelijke sectie licht de gerechtelijk patholoog alleen de officier van justitie in.

Opbaring na obductie
Na de obductie zal de overledene cosmetisch worden hersteld, om vervolgens in een rouwkamer of thuis te worden opgebaard.

Gang van zaken
Als u toestemming geeft, wordt de overledene naar het mortuarium overgebracht en wordt er binnen afzienbare tijd (meestal een werkdag), obductie verricht door een patholoog. Mocht de periode langer zijn, bijvoorbeeld bij een overlijden in het weekend, dan kan daar in overleg een oplossing voor worden gevonden.

Het hele onderzoek neemt tussen de 1 en 3 uur in beslag. Daarna haalt de uitvaartonderneming de overledene op voor de voorbereidingen voor opbaring en/of begrafenis of crematie. In het algemeen doorkruist een obductie niet de officiële gang van zaken rond begrafenis of crematie.

Obductie bij kinderen
In principe is de procedure bij kinderen hetzelfde als bij volwassenen. Soms wordt weefsel uitgenomen voor genetisch onderzoek. Dit is vooral belangrijk als een kind tijdens de zwangerschap of rond de geboorte is overleden en het van belang is te weten of een afwijking erfelijk is, waardoor er een kans op herhaling is bij een volgende zwangerschap.
Bij heel kleine kinderen zijn de organen ook heel klein. Zij zullen dan in hun geheel microscopisch onderzocht moeten worden. Ook zal eerder worden overgegaan tot het bewaren van organen om ze op een later tijdstip te onderzoeken.
Aangeboren afwijkingen bij kinderen zijn vaak complexer dan afwijkingen bij volwassenen en ze vereisen dan ook een uitgebreider onderzoek.

Als u bezwaar heeft tegen het langer bewaren en het niet mee begraven of cremeren van organen, kunt u dit laten weten aan de behandelend arts. Deze zal met uw wensen rekening houden.

Uitgebreidere informatie over het verrichten van obducties bij kinderen kunt u lezen in de voorlichtingsbrochure 'Obductie - informatie voor ouders en hulpverleners over onderzoek na overlijden bij kinderen' van de Vereniging Samenwerkende Ouder- en Patientenorganisaties, betrokken bij erfelijke en/of aangeboren aandoeningen (VSOP).

Bij een niet-natuurlijke dood

Onder een niet-natuurlijke dood wordt verstaan dat iemand niet als gevolg van een natuurlijke oorzaak zoals ziekte of ouderdom is overleden. Het kan gaan om bijvoorbeeld een verkeersongeval of een misdrijf. Politie en justitie zullen dan een onderzoek naar de doodsoorzaak instellen.
Iemand die een niet-natuurlijke dood sterft zal altijd geschouwd worden door een gemeentelijke schouwarts. Deze overlegt met de officier van justitie over het vrijgeven van het lichaam van de overledene. Pas hierna kan rouwbezoek plaatsvinden.

Orgaan- en weefseldonatie

De gang van zaken

Na een overlijden raadpleegt de behandelend arts het Donorregister om na te gaan hoe de overledene in het Donorregister geregistreerd staat. De arts zal met de uitkomst van het Donorregister in gesprek gaan met de naasten. We realiseren ons dat dit voor de naasten een moeilijke gesprek op een moeilijk moment is.

Zijn er geen naasten bereikbaar, dan kan de overledene geen donor zijn.

Weefseldonatie gebeurt zorgvuldig en kost daarom tijd. De totale tijd voor weefseldonatie kan oplopen van 8 tot 30 uur. Hoe lang het precies duurt, hangt af van verschillende omstandigheden.
Na de procedure gaat de overledene naar de plaats die de naasten aangeven. Bijvoorbeeld naar huis of naar een uitvaartcentrum. Bij orgaan- of weefseldonatie hoeft de begrafenis of crematie niet uitgesteld te worden. Het lichaam kan altijd opgebaard worden, ook thuis.
Aan een donatieprocedure zijn geen kosten verbonden.

Opbaring na donatie

Het is natuurlijk erg belangrijk dat uw dierbare er netjes uitziet na de procedure. Medewerkers van het uitnameteam nemen daarom niets weg op plaatsen die u kunt zien als uw dierbare wordt opgebaard. Het uitnemen van weefsels gebeurt altijd zorgvuldig en met aandacht voor het uiterlijk van de overledene.

Meer informatie

Meer informatie over donatie kunt u lezen in de brochures 'Weefseldonatie - informatie voor nabestaanden' en 'Orgaandonatie - informatie voor nabestaanden'.
Aan een donatieprocedure zijn geen kosten verbonden.

Uitsluitsel

Als naasten wilt u misschien weten wat de resultaten zijn van de orgaan- en/of weefseldonatie. U kunt indien gewenst een brief ontvangen 6 tot 8 weken na de donatie, waarin staat of de uitgenomen weefsels goed zijn voor transplantatie en of er al weefsels zijn getransplanteerd. U krijgt niet te horen wie de weefsels heeft gekregen, dit is anoniem.

Contact en meer informatie

Mocht u vragen hebben over orgaan- en weefseldonatie dan kunt u contact opnemen met de donatiecoördinator van Rivas Zorggroep: Carolien van Eck via carolien.van.eck@rivas.nl.
Voor meer informatie kunt u kijken op de website van de Nederlandse Transplantatie Stichting.

Terbeschikkingstelling van de wetenschap

Heeft de overledene een handgeschreven en ondertekende verklaring ingediend bij het Anatomisch Laboratorium, dan kan het lichaam na overlijden ter beschikking van de wetenschap worden gesteld.
In het Acceptatiebericht dat de overledene van het Anatomisch Laboratorium heeft ontvangen, staat hoe te handelen na overlijden. Wordt het stoffelijk overschot geweigerd, dan moet de nazorg alsnog geregeld worden door een uitvaartonderneming.
Bij terbeschikkingstelling van de wetenschap kan er geen obductie of donatie plaatsvinden. Bij een gerechtelijke obductie komt de terbeschikkingstelling te vervallen.