Afkolven van moedermelk

U wilt uw baby borstvoeding geven en heeft het advies gekregen om, te starten met, het afkolven van moedermelk. Moedermelk wordt gemaakt op basis van vraag en aanbod. Om de melkproductie op gang te brengen en op peil te houden, dient u net zo vaak te kolven als wanneer u uw baby aan de borst zou voeden. In sommige situaties moet de melkproductie met een kolf op gang gebracht worden. Bijvoorbeeld als de baby prematuur is, te klein is geboren, ziek is of de techniek van het drinken aan de borst onvoldoende beheerst. Als de productie op gang is, kan het ook voorkomen dat u niet altijd bij uw baby bent. Door te kolven kunt u de productie in stand houden en voeding voor uw baby afkolven.

Redenen om te kolven zijn:
• Uw baby heeft bijvoeding nodig en het liefst geven we moedermelk;
• U gebruikt een tepelhoed en het is nodig om de melkproductie extra te stimuleren;
• Uw baby wordt opgenomen op de kinderafdeling;
• Uw baby kan (nog) niet zo goed drinken;
• U wilt een uitstapje maken zonder uw baby of weer gaan werken;
• Uw baby drinkt nog niet volledig aan de borst.

Manieren van afkolven
Handkolven
Zeker de eerste dagen na de bevalling is kolven met de hand een goede methode. Moeders krijgen op deze manier meer melk uit de borst dan met een kolfapparaat. Het is geen moeilijke techniek, maar het kan wel wat oefening vragen. De melk wordt met een cupje of spuitje opgevangen en kan, eventueel, direct aan de baby gegeven worden.

• Was uw handen;
• Gebruik een schoon cupje of flesje om de melk op te vangen;
• Zorg voor een ontspannen houding en masseer uw borsten enkele minuten;
• Zet de duim en wijsvinger twee tot drie centimeter achter de tepel (neem niet de tepelhof als uitgangspunt, omdat deze bij alle vrouwen verschillend is);
• Plaats de duim boven en de vingers onder de tepel (de zogenaamde “C-greep”);
• Druk duim en vingers in één beweging richting de borstkas en naar elkaar toe;
• Knijp voorzichtig met duim en vingers in een ritmische beweging naar voren. Het kan even duren voor er wat druppels melk komen of voor de voeding begint te lopen;
• Verplaats de vingers rondom de borst en herhaal de cyclus;
• Vermijd het om in de tepels te knijpen of te trekken.

Elektrisch kolven
Als de melkproductie met een kolf op gang moet worden gebracht, is een elektrische kolf daarvoor het meest geschikt. In het ziekenhuis heeft u de beschikking over een dubbelzijdige elektrische kolf. U ontvangt dagelijks een nieuwe kolfset. Als u na ontslag doorgaat met kolven, kunt u een kolf huren. De kolfset die u daarbij koopt is geschikt voor langdurig gebruik. Na het elektrisch kolven kunt u nog circa twee minuten handmatig kolven. Dit is bedoeld om de melkproductie extra te stimuleren.

Dubbelzijdig afkolven
Wanneer u langere tijd moet kolven, is het prettig om beide borsten tegelijkertijd af te kolven. U plaatst dan op elke borst een kolfsetje. Het voordeel hiervan is dat u in ongeveer tien tot vijftien minuten beide borsten heeft gekolfd. Dubbelzijdig kolven stimuleert de melkproductie, mede doordat de toeschietreflex extra benut wordt. Om dubbelzijdig te leren kolven, heeft u goede uitleg van de verpleegkundige nodig. Vraag gerust om extra hulp.

De melkproductie op gang brengen
Wanneer uw baby te vroeg geboren is of om een andere reden in de couveuse moet verblijven, start u binnen zes uur met het afkolven. Mocht u eerder in de gelegenheid zijn om te kolven, dan is dat bevorderlijk voor de melkproductie en uw baby. Als uw baby gezond en op tijd geboren is, maar na drie achtereenvolgende voedingen na de geboorte nog niet aan de borst heeft gedronken, is het ook verstandig om te beginnen met kolven. Door zo’n zeven à acht keer per dag te kolven, komt de melkproductie op gang. Het is zinvol om ook ‘s nachts te kolven, omdat dit bijdraagt aan een optimale melkproductie. Nachtelijk kolven stimuleert de melkproductie en overvolle borsten remmen de melkproductie juist.

Benodigheden
• Elektrische kolf
• Afkolfsetje(s)
• Opvangflesje(s)
• Sticker, pen
• Katoenen luier

Werkwijze (Initiate-kolfprogramma)
• Zorg dat alle benodigdheden klaar staan en was uw handen;
• Voor extra ontspanning kan het helpen om naast uw baby te kolven of foto’s en filmpjes van uw baby te bekijken;
• Om de toeschietreflex te bevorderen, kunt u uw borsten zachtjes masseren of warmen maken, bijvoorbeeld door een warme douche of warme doeken;
• Plaats het borstschild op uw borst met uw tepel midden in het schild (er zijn verschillende maten beschikbaar. Mocht het kolven pijnlijk zijn, laat dan de verpleegkundige of lactatiekundige met u meekijken);
• In het ziekenhuis gebruikt u een dubbelzijdige elektrische kolf. We adviseren u om te beginnen met het

Initiate-kolfprogramma;
• Volg dit programma vanaf de allereerste kolfsessie;
• Druk op de Aan-/Uit-toets van uw kolfapparaat. Druk daarna (binnen tien seconden) op de toeschiettoets (de toets met de melkdruppels). Op de display komt duidelijk te staan dat het Initiate-kolf programma actief is;
• Het programma loopt onafgebroken gedurende vijftien minuten. Het bestaat uit een serie verschillende fasen: stimulatie, afkolven en pauzeren. Als het programma klaar is, stopt dit vanzelf en verschijnt ‘Gedaan’ op de display;
• Tijdens het kolven kunt u het vacuümniveau (de ‘zuigkracht’) desgewenst aanpassen. U zet het niveau hoger door de regelknop met de klok mee te draaien. U draait de knop de andere kant uit om de zuigkracht te verminderen. Het kolven moet prettig blijven aanvoelen (een hogere vacuümstand is geen garantie voor een hogere melkopbrengst);
• In het begin zal de afgekolfde melk enkele druppels of milliliters zijn. De moedermelkproductie moet op gang gebracht worden en het gaat de eerste keren om kleine hoeveelheden;

Het Maintain-kolfprogramma
• Zodra de melkproductie goed op gang is gekomen, blijft het noodzakelijk om de moedermelk regelmatig af te kolven.
• U stelt het Maintain-kolfprogramma in door nu niét meer de toeschiettoets in te drukken. U drukt dus alleen de Aan-/Uit-toets in om het Maintain-kolfprogramma te starten. Op de display komt duidelijk te staan dat het om het Maintain-kolfprogramma gaat.
• Gebruik het kolfdagboek om de gegevens van iedere kolfsessie bij te houden. Samen met de verpleegkundige en/of de lactatiekundige kunt u zo beoordelen of de moedermelkproductie voldoende op gang komt.

Wanneer gebruikt u welk programma?
Op dag 1 start u met kolven met het Initiate programma.

Op het moment dat u één keer 20 ml of meer heeft gekolfd, of vanaf dag 6 schakelt u over op het maintain programma.

Als de productie op gang is
• Wanneer de melkproductie op gang is, kolft u zolang er melk komt, maar in ieder geval minimaal tien minuten per borst. De duur van een kolfsessie is wisselend per moeder.
• Tijdens het kolven kunt u door middel van mee masseren helpen om de melk uit de borst te kolven.
• Bij gebruik van een twee-fasen-kolf kunt u zelf de afkolffase inschakelen wanneer de toeschietreflex binnen twee minuten komt. Tijdens het kolven (of voeden) komt er meerdere keren een toeschietreflex. Wanneer er vrijwel geen melk meer komt, kunt u nog eens uw borsten masseren en kort nakolven (met de hand).
• Zolang de baby nog niet voldoende aan de borst drinkt, blijft u de eerste periode zo’n zeven à acht keer per 24 uur (na)kolven. Dit is van belang om te zorgen dat de melkproductie goed gestimuleerd blijft, zodat er ook op langere termijn voldoende melk voor uw baby(‘s) zal zijn.

Het geven van bijvoeding
Als bijvoeding nodig is, voedt u uw baby eerst aan de borst. Als uw baby wel aan de borst wil drinken, maar er nog niet voldoende melk uit kan halen, wordt de baby bijgevoed door middel van cup, fles of vingervoeden. Vingervoeden wordt alleen toegepast op advies van de lactatiekundige. Op de kinderafdeling wordt de baby vaak via een sonde bijgevoed. Zolang uw baby bijvoeding nodig heeft, adviseren wij u te kolven.

Het reinigen en bewaren van de kolfset
Reinig na elke kolfbeurt de kolfset.
1. Was uw handen;
2. Spoel alle onderdelen met koud water (ca. 20° Celsius);
3. Maak de onderdelen schoon met ruim warm water (ca. 30° Celsius) en een beetje afwasmiddel ( bij voorkeur afwasmiddel zonder kunstmatige geur- en kleurstoffen en pH neutraal) dit mag met een sopje, maar ook met de handen (hiervoor een klein druppeltje afwasmiddel gebruiken);
4. Spoel de onderdelen gedurende 10-15 seconden goed met koud water;
5. Droog de onderdelen goed af en bewaar ze in een schone, droge doek.
Het bewaren van moedermelk
• Bewaar moedermelk bij voorkeur in een kunststof bakje of fles die is voorzien van naam, datum en hoeveelheid.
• Zet moedermelk altijd achter en onder in de koelkast bij een maximum temperatuur van 4 graden Celsius.
• Laat de melk vóór het invriezen in de koelkast afkoelen. Afgekoelde porties van dezelfde dag kunnen bij elkaar worden gedaan en samen ingevroren (binnen 24 uur).
In onderstaand overzicht ziet u hoe lang u afgekolfde melk kunt bewaren:

Het vervoeren van moedermelk
Als u thuis hebt afgekolfd en de afgekolfde melk naar het ziekenhuis wilt brengen, moet de voeding tijdens het vervoer gekoeld blijven. Een kleine koelbox of een koeltasje met koelelementen is hier geschikt voor. Ook wanneer u weer aan het werk bent en afkolft, is het belangrijk om de moedermelk gekoeld te vervoeren.

Als u weer wilt gaan werken
Het is niet nodig om al vanaf het begin uw baby aan het drinken uit de fles te laten wennen: het is zelfs af te raden, om zuigverwarring te voorkomen. U kunt, als de baby ongeveer een maand oud is, extra voeding afkolven tussen twee voedingen of na een voeding, en hiermee starten met oefenen met drinken uit de fles. U hebt na een voeding vaak nog voldoende melk. Vries de melk in het begin daarom in kleine porties van (bijvoorbeeld 30- 50 cc) in om te voorkomen dat u steeds hoeveelheden weg moet gooien.

Contact
Voor meer informatie en advies over borstvoeding kunt u terecht bij de volgende organisaties:
Kenniscentrum Borstvoeding
www.borstvoeding.com
Hier vindt u ook het protocol ‘Borstvoeding en Prematuur’, G. Stam & S. Kleintjes (gebruikt bij het opstellen van deze informatie).

La Leche League
www.borstvoeding.nl
Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen
www.nvlborstvoeding.nl

Lactatiekundigen IBCLC Rivas

Mw. Alexandra Vierhoven,Beatrixziekenhuis
Mw. Barbera Angenent, Beatrixziekenhuis

Borstvoedingsorganisaties

La Leche League is een vrijwilligersorganisaties die werkt aan het vermaatschappelijken van borstvoeding in Nederland. De medewerkers staan door hun (ervarings)deskundigheid en gedegen (bij)scholing dicht bij hun doelgroep. Het basisprincipe van deze organisatie is het moeder tot moeder contact.

Borstvoedingsorganisatie La Leche League

Stichting La Leche League Nederland
Postbus 212 4300 AE Zierikzee
Telefoonnummer: (0111) 41 31 89
Website: www.lalecheleague.nl
E-mail: info@lalecheleague.nl (algemene vragen) of vragen@lalecheleague.nl
(vragen over borstvoeding).

Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen

Postbus 1444
1300 BK Almere
Website: www.nvlborstvoeding.nl

Tot slot

De verloskundigen, gynaecologen, kinderartsen en de medewerkers van de afdeling Verloskunde en de kinderafdeling wensen u een plezierige kraamperiode en uw baby de beste start met borstvoeding.